Black Friday 2019 (29 november) is aangebroken. Hoewel deze editie volgens marktonderzoeksbureau Motivaction groter is dan ooit, is lang niet iedereen van het Amerikaanse kortingsevent gecharmeerd. Dat blijkt uit de recente Monitor Duurzaamheid van ABN Amro en Panelwizard, een kwartaalonderzoek met ruim 1000 respondenten. De meerderheid van de consumenten zou onverschillig tot negatief tegenover Black Friday staan. 57 procent van de respondenten vindt het ‘overdreven Amerikaans’ gedoe en ruim zeven op de tien geloven dat de koopjesdag onnodige aankopen stimuleert. Driekwart stelt alleen producten te kopen die noodzakelijk zijn en zich zelden of nooit tot impulsaankopen te laten verleiden, hoge kortingen of niet. Wel geeft bijna 60 procent van de respondenten aan de aanbiedingen op deze dag wel degelijk in de gaten te houden.

Statement tegen overconsumptie

Nederlanders hebben volgens ABN Amro een eerste stap gezet richting minder en bewuster consumeren. Een paar voorbeelden: 87 procent van de respondenten geeft aan producten zo lang mogelijk te gebruiken, ook als er inmiddels nieuwe(re) modellen op de markt zijn. 60 procent probeert producten die kapot zijn eerst te laten repareren. “Black Friday staat haaks op bewust consumeren”, stelde journalist Talita Kalloe vorig jaar in een blog op online magazine Soul Stores, een gids voor een duurzame(re) levensstijl. “En als je het mij vraagt, is dit het laatste wat we nodig hebben in een tijd van massaconsumptie, milieuvervuiling, een oceaan vol plastic en een naderend tekort aan grondstoffen.” Non-profitorganisaties grijpen Black Friday meer en meer aan om een statement te maken tegen overconsumptie. De sociale beweging Extinction Rebellion organiseert een modeshow rondom 5 op de klimaatcrisis gerichte thema’s in de ‘koopcentra’ van Amsterdam en Utrecht. De Fair Wear Foundation opende op 28 november een tweedaagse ‘people friendly fashion’ pop-up (foto) in samenwerking met Mondiaal FNV, CNV Internationaal en twaalf Fair Wear-merken.

Doneren aan goed doel

Ook merken, retailers en non-profitorganisaties spreken zich uit. Maatpakkenlabel Suittruck boycot het kortingsfestijn en gaat van donderdagnacht 24:00 tot vrijdagnacht 24:00 op zwart (foto). “Een tijd waarin we ons bewust worden van wat wij deze aarde aandoen”, schrijft eigenaar Rutger Vlaming in een persbericht. “We verslonzen de grondstoffen alsof deze voor eeuwig voorradig zijn.” Het enige product dat die dag te koop is, is een pak op maat van 100% gerecycled textiel. Hier rekent Vlaming €2300,- voor. Het volledige bedrag wordt gedoneerd aan een duurzaam goed doel naar keuze. Het Amsterdamse luxelabel Crafted Society, dat onder andere ambachtelijke leren sneakers en tassen van Italiaanse vakmensen verkoopt, doneert standaard 1 procent van de omzet aan stichting Charlie Braveheart. Tot en met 24 december wordt dit percentage verhoogd naar 5 procent.

Hogere in plaats van lagere prijzen

Vagabond wil een alternatieve boodschap uitdragen in de aanloop naar het kortingsfestijn: ‘Koop alleen items waar je echt van houdt’. Het Zweedse schoenenmerk geeft geen kortingen, maar schenkt in plaats daarvan 10 procent van de inkomsten van het Black Friday-weekend aan goede doelen. Ook schoenenretailers Van Keeken Schoenen in Alphen aan de Rijn en Soeterboek Schoenen in Barneveld doneren 10 procent van de Black Friday-omzet aan een goed doel. Klanten konden via Instagram stemmen op hun favoriet. En in plaats van de prijzen te verlagen, verhoogt Mud Jeans ze op 29 november juist met €10,-. Dat bedrag wordt door het duurzame jeansmerk verdubbeld, zodat er per verkocht product €20,- aan Sea Shepherd gedoneerd kan worden (een stichting die zich inzet voor het oceaanleven, red.). In plaats van Black Friday spreekt het label van ‘Blue Friday’ (foto).

Ommezwaai bij grote modespelers

Een verschil met vorig jaar is dat ook grote modespelers in actie komen tegen Black Friday. Waren het vorig jaar nog met name duurzame merken en zelfstandige retailers die tegenacties hielden, dit jaar doen ook fashiongiganten als Cos en Monki mee. Cos geeft wel korting van 20 procent, maar alleen op de zogenaamde ‘essentials’. “Items waarvan je jaren plezier zult hebben”, stelt de keten op de website. Monki deed voorheen mee, maar onder het mom van ‘Black Fri-nay’ dit jaar niet meer. “We streven naar positieve verandering in de mode-industrie”, laat de keten in een persbericht weten. “We willen onderdeel zijn van de oplossing, niet van het probleem.”

Beeld: Monki (header), Fair Wear Foundation, Suittruck, Mud Jeans